Бахиллик деганда бировга ҳеч қандай яхшиликни раво кўрмайдиган нокас, ўта хасислик қилиб, бор неъматларини, ҳатто бошқаники бўлса ҳам шеригига ўтиб, ундан устун бўлиб кетишини хоҳламайдиган қизғанчиқлик табиатига эгалик тушунилади. Агар бирорта неъмат шеригига ўтиб қолса нафақат унга, балки ўзига ҳам яхши бўлиши мумкин. Аммо бахиллик шундай қалб ва дил хасталигики, у беихтиёр бошқаларда бирор неъматнинг яхши бўлишини хоҳламайди, инсондаги энг ёмон хулқ ҳисобланади.
* * *
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф эътироф этишича бахилликнинг даражаси иккита экан. Биринчиси, ўзида бор нарсани бахиллик қилиш ва иккинчиси, ўзгада бор нарсани бахиллик қилиш. Бахилликнинг энг даҳшатлиси бахил одам ўзига ҳам бахиллик қилар экан. Ўзида бор нарсасини ўзига ҳам ишлатмасдан, бемор бўлиб қолса ҳам ўзининг даволанишига ҳам ишлатишга бахиллик қилар экан. Биродарлар, ҳаётингизни бир тафтиш қилиб кўрингчи, ўзингизга ўзингиз бахиллик қилмаганмисиз?
* * *
Аллоҳ таола “Оли Имрон” сурасининг 180 оятида: “Аллоҳ Ўз фазлидан берган нарсага бахиллик қилганлар буни ўзларига яхшилик деб ҳисобламасинлар. Аксинча, бу уларга ёмонликдир. Қиёмат куни бахиллик қилган нарсалари ила бўйинлари ўралур. Осмонлару ернинг мероси Аллоҳгадир. Ва Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордирлар”, деган экан.
* * *
Халқимизда “Берганинг ўзингники, кистадаги омонат”, деб бежиз айтилмас экан. Ҳар бир инсонда бор неъматларни Аллоҳ берган ва унинг омонатидир. Уни яхшилик йўлида сарф қилиш ва бировларнинг ҳожатини чиқариш, лозим бўлса ўзига ҳам сарфлаш лозим экан. Уни бахиллик қилиб, ўзимга яхши бўлсин деб тўплаб юриш, айнан ўзига офат келтирар экан. Шу туфайли бахилликни дил офати, деб бежиз айтилмаган бўлса керак.
* * *
Рене Декарт айтган экан “Бахилликдан ортиқ кишилар муваффақиятига зарар берувчи бирорта ҳам камчилик йўқ, чунки у билан зарарланган киши нафақат ўзгаларнинг, балки ўзининг ҳам шодлигини кўра олмайди”. Буни моддий бойликка ва илм бойлигига қиёс қиладиган бўлсак, Ҳадиси шарифда айтилган: “Илмни ўрганиб ҳеч кимга айтмайдиган одам, бойликни тўплаб, уни ҳеч нарсага сарфламайдиган бахилга ўхшайди”, деган ҳикматга қиёс қилса бўлади.
* * *
Бахиллик билан камтарлик бир-бирига зид одатлар экан. Бахилликни хасисликка ҳам қиёс қилса бўлади. Лекин камтарлик хасислик эмас. Бунда ҳаётга ақл кўзи билан боққан кишиларгина тушунади. Камтар киши деганда, ўзини бошқалардан ортиқча ҳисобламайдиган, мағрурланмайдиган, молу-давлати билан мақтанмайдиган киши тушунилади. Мақтанчоқлар менинг қилган эҳсонларимни одамлар кўрсин, мақтаб гапирсин, деб қилади. Бахил одам умуман эҳсон қилмайди. Камтар киши эса имкон қадар қилган яхшиликларини, шу жумладан эҳсонларини ҳам билинтириб мақтаниш учун қилмайди. Аллоҳ йўлида қилинган хайрли ишларнинг савоби, мукофоти борлигини билади. Билмаган тақдирда ҳам шу мукофотга сазовар бўлади.
* * *
Агар диққат билан қарасангиз, бахил одам гуё ўзининг молини асрагандай, исроф қилмайдигандай туюлади. У молининг закотини ҳам бермайди. Бундайларга бағишланган ҳадисда. Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи вассалам: Аллоҳ кимга мол берсаю, у закотини бермаса, қиёмат куни мол унга икки холли улкан илон бўлиб кўринади ва бўйнига ўралади. Сўнгра икки чеккасидан тишлаб туриб: “Мен молингман, мен сен тўплаган хазийнагман”, дейди”, – дедилар Кейин: Аллоҳ Ўз фазлидан берган нарсага бахиллик қилганлар буни ўзларича яхшилик деб ҳисобламасинлар” оятини охиригача ўқидилар. Кўриниб турибдики, бахиллик оқибатида хасисликнинг келтирадиган катта офатларидан бири шулдир. Бундай офатлардан Аллоҳнинг ўзи асрасин.
* * *
Ким Аллоҳнинг йўлида хайр эҳсон қилса, ўзига захийра тўплаган бўлиб, охиратда қачон хоҳласа ундан олаверар экан. Ким Аллоҳнинг йўлида сарф харажат қилмаса, бахиллик қилса, ўзининг охиратдаги жамғармасининг кўпайишига қаршилик қилган бўлар экан. Демак, бундан ҳам кўриниб турибдики, бахил ва хассис одамлар биринчи галда ўзларининг душманидирлар. Чунки улар ўзларини қароб қилмоқда.
* * *
Кимки Аллоҳ йўлида эҳсон қилса, бу ўзининг мулки ва бойлигига айланади. Аллоҳ таола ҳаммага неъматларни беради, аммо ўзи муҳтож эмас. Берган неъматларининг бир қисмини мискин ва кабираларга берганда ундан Аллоҳ рози бўлиб, савоб амалларини кўпайтирар экан. Юқорида таъкидлаганимиздек, “Берганинг ўзингники, кистангдаги омонат” дегани шу бўлса керак. Зеро, бировга яхшилик қилиб, савобга эга бўлсангиз уни ҳеч ким тортиб ола олмайди. Шу туфайли бу савоб ҳамиша Сизники бўлиб қолар экан.
* * *
Муқаддас манбаларда бахилликнинг зарарлари ҳақида ҳам анча фикрлар айтилган. Уларнинг рўйхатини келтиришни мақсадга мувофиқ, топдик. Бахилликнинг зарарлари қуйидагилар:
1. Бахиллик иймон билан жам бўлмайди.
2. Бахиллик кўпгина нухсонларнинг аслидир.
3. Бахиллик кўплаб ёмон хизматларга сабаб бўлади.
4. Бахиллик Аллоҳ таолага ёмон гумонда бўлиш аломатидир.
5. Бахиллик ақилнинг озлиги ва тадбирнинг ёмонлигига бир далилдир.
6. Бахиллик инсонни ҳалокатга элтувчидир.
7. Бахиллик ахлоқни бузувчидир.
8. Бахиллик улуғнинг обрўсини тўкади.
9. Бахил бу дунёда маҳрумдир, охиратда малъундир.
Азиз биродарлар Аллоҳдан сўрайлик, ҳаммамизни шундай офатлардан ўзи асрасин. Бу жумлаларни ўқиган ўқувчилар ўқиш ва суҳбат жараёнида нималарни ҳис қилдингиз. Бу офатга бефарқ бўлмасангиз ундан ўзингиз билан ўзингиз курашиб, қутилиб олсангиз, насиб бўлса бахтли, омадли инсон бўласиз!!!
* * *
┈•❁✿❁•┈
Мамаюнус Пардаев ҳикматларидан